Deepfake, zaawansowana technologia wykorzystująca sztuczną inteligencję (AI) i głębokie uczenie (deep learning), umożliwia tworzenie niewiarygodnie realistycznych, lecz fałszywych materiałów audiowizualnych. Treści te, łudząco przypominające autentyczne osoby lub zdarzenia, sprawiają, że odbiorca może niesłusznie uznać je za prawdziwe. Niewątpliwie, na naszych oczach doszło do skoku technologicznego w tym zakresie – od prostej zamiany twarzy (face swap) po szeroki zakres manipulacji, w tym klonowanie głosu, edycję atrybutów, a nawet generowanie w pełni syntetycznych materiałów. Proces ten opiera się na trenowaniu algorytmów na danych ofiary (zdjęciach, nagraniach), a następnie imitowaniu jej wyglądu i mowy w nowym, zmanipulowanym kontekście. Zacznijmy jednak pozytywnie. Choć deepfake budzi poważne obawy ze względu na łatwość dostępu i skuteczność w manipulacji, nie można zapomnieć, że niesie ze sobą również potencjał innowacji. Może być wykorzystany w pozytywny sposób, niosąc korzyści w różnych dziedzinach. Nie można zaprzeczyć, że jest niezastąpiony w branży filmowej, w tym umożliwia cyfrowe odmładzanie aktorów, dopasowywanie twarzy kaskadera do aktora, a także restaurację starych, zniszczonych materiałów filmowych. W sztuce i nauce służy do generowania interaktywnych postaci historycznych lub fikcyjnych, może być używany do personalizowanych filmów, w tym filmików reklamowych.
Z jednej strony zatem innowacja i rozwój, z drugiej natomiast deepfake to poważne zagrożenia dla prywatności, bezpieczeństwa jednostek i demokracji. Do najpoważniejszych z nich na pewno należą dezinformacja i chaos, ponieważ deepfake jest potężnym narzędziem manipulacji politycznej (zwłaszcza w kampaniach wyborczych), polaryzacji społecznej i dezinformacji. Fałszywe nagrania mogą wywołać panikę, zamieszki, a nawet konflikty. Kolejno, naruszenie wizerunku i dóbr osobistych. Tworzenie i rozpowszechnianie zmanipulowanych treści bez zgody narusza ochronę danych osobowych, prowadząc do szantażu, nękania, dyskredytowania lub kompromitowania osób publicznych i prywatnych. Kolejno, pornografia Bez Zgody (Non-Consensual) – ponad 90% deepfake’ów to niestety treści pornograficzne stworzone bez zgody, głównie z udziałem kobiet, co stanowi formę przemocy i naruszenia godności. Oszustwa i kradzież tożsamości: przestępcy wykorzystują deepfake’i (np. fałszywe nagrania audio imitujące bliskich lub urzędy) do wyłudzania pieniędzy, haseł i poufnych danych. Jeszcze gorzej, ta technologia może być użyta do omijania biometrycznych systemów uwierzytelniania, uzyskiwania dostępu do chronionych tajemnic, a nawet do podważania wiarygodności dowodów sądowych.
Jak Chronić Się Przed Deepfake’ami? Praktyczne Zalecenia
Ochrona przed deepfake’ami wymaga połączenia edukacji, krytycznego myślenia oraz stosowania technicznych zabezpieczeń. W pierwszej kolejności, rozwijaj świadomość i krytyczne myślenie. Co to oznacza w praktyce? Weryfikuj Źródła, zawsze sprawdzaj, czy informacja pochodzi z wiarygodnego, oficjalnego źródła. Bądź szczególnie ostrożny, gdy treść wzbudza silne emocje lub pochodzi z niesprawdzonych kont w mediach społecznościowych. Bądź sceptyczny, traktuj podejrzane materiały z dystansem. Pamiętaj, że łatwość tworzenia fałszywych treści podważa zaufanie do materiałów audiowizualnych. Zwracaj uwagę na detale: Poszukaj niedoskonałości, takich jak nienaturalna mimika, mrugnięcia, lub ruchy ust niepasujące do dźwięku, nieprawidłowe oświetlenie, dziwne cienie lub rozmycia na twarzy/krawędziach, niespójna jakość dźwięku, szumy, nietypowy ton głosu.
Przede wszystkim jednak ogranicz swój ślad cyfrowy i zabezpiecz dane. Bądź ostrożny z ilością udostępnianych publicznie zdjęć, nagrań głosu i wideo. Im więcej materiałów, tym więcej danych do trenowania algorytmów deepfake. Wprowadź uwierzytelnianie dwuskładnikowe (2FA) dla wszystkich kont i używaj silnych, unikatowych haseł, by ograniczyć ryzyko przejęcia kont. W przypadku nagłych, nietypowych próśb o pieniądze lub dane osobowe (zwłaszcza w rozmowach wideo/audio), stosuj protokoły weryfikacji. Zapytaj o informacje, na które odpowiedziałaby tylko prawdziwa osoba, lub zastosuj dodatkowe potwierdzenie tożsamości innym kanałem (np. telefonem). Korzystaj z narzędzi antywirusowych oraz specjalistycznych programów do wykrywania deepfake’ów (często bazujących na AI), które analizują pliki multimedialne pod kątem niespójności.
Wyzwania prawne: postulat UODO i kierunki działania
Jak zauważa Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO), Mirosław Wróblewski, obecnie obowiązujące przepisy (m.in. RODO, Kodeks karny, Kodeks cywilny, Prawo autorskie) są niedostosowane do specyfiki i gwałtownie rosnących możliwości technologii deepfake. Regulacje te nie zapewniają ofiarom narzędzi do pełnej i szybkiej ochrony przed nadużyciami, np. poprzez natychmiastowe usunięcie nielegalnych materiałów, ponieważ procedury sądowe trwają zbyt długo. Dlatego Prezes UODO postuluje pilne wprowadzenie w Polsce przepisów, które bezpośrednio odniosą się do rozpowszechniania szkodliwych deepfake’ów; uregulują odpowiedzialność prawną (karną i odszkodowawczą) twórców i dystrybutorów; zapewnią ofiarom możliwość szybkiego i skutecznego dochodzenia ochrony praw (w tym żądania usunięcia treści i zadośćuczynienia) oraz doprecyzują obowiązki platform internetowych (np. instalowanie systemów automatycznego wykrywania i oznaczania deepfake’ów). Prezes UOD w wystąpieniu, znak: DPNT.413.31.2025 do Ministra Cyfryzacji, Pełnomocnika Rządu ds. Cyberbezpieczeństwa, Pana Krzysztof Gawkowskiego nie omieszkał zwrócić uwagę, że Inne państwa już podejmują szczegółowe kroki prawne. Dania wprowadza zmiany w prawie autorskim, aby umożliwić obywatelom żądanie usunięcia deepfake’ów z platform, a także wprowadziła zakaz deepfake’ów o charakterze seksualnym. We francuskim kodeksie karnym ustanowiono przestępstwo polegające na użyciu deepfake’ów oraz nałożyła obowiązek ich ujawniania na influencerów. W USA przewidziano obowiązek dla platform usuwania zgłoszonych treści w ciągu 48 godzin i usuwania duplikatów. Nie można bowiem zaprzeczyć temu, że skuteczna walka z deepfake’ami wymaga kompleksowej strategii łączącej działania na poziomie prawnym, technologicznym i edukacyjnym, oraz ścisłej współpracy na poziomie krajowym i międzynarodowym. Pomimo odgórnych starań wdrożenia nowego porządku prawnego pozostaje nam na dzisiaj jako końcowym użytkownikom 🙂 praca u podstaw, wzajemne wsparcie i zdrowy rozsądek.